„Intensywność procesów erozyjnych zależy od rodzaju gleby, nachylenia terenu, ilości i intensywności opadów, sposobu użytkowania ziemi oraz w dużej mierze jest powodowane działalnością człowieka.” (Józefaciuk A., i in., 2014)
Straty azotu w postaci stałej to wynoszenie cząstek gleby poza obszar uprawy wywołane ruchami powietrza lub zmywaniem przez wodę (deszcz, powódź, nawodnienia polekowe). Związki azotu w postaci kompleksów organicznych próchnicy lub zaabsorbowanych na minerałach ilastych są porywane przez wodę lub ruch powietrza. Proces ten nazywa się erozją – odpowiednio wodną lub powietrzną.
Czynnikami, które nasilają erozję są: odkryty, pozbawiony okrywy roślinnej grunt, nachylenie terenu umożliwiające szybki spływ wody, zła struktura gleby: nadmierne zbicie gleby, ograniczająca wsiąkanie wód w głąb profilu glebowego lub nadmierne rozpylenie gleby.
Erozja powoduje zmiany obejmujące:
- Rzeźbę terenu
- Gleby
- Stosunki wodne
Konsekwencje to:
- Zmniejszenie walorów ekologicznych
- Zachwianie równowagi biologicznej
- Zmniejszenie żyzności gleb
Oznaki erozji w polu
Objawy erozji są często lekceważone przez rolników. Jeśli nie wystąpią głębokie wyżłobienia czy zamulenia roślin, efekt erozji objawia się w postaci łachy żółtego piasku u podnóża pola. Wydaje się więc, że nie ma większych szkód, tymczasem ziarna piasku osadziły się najszybciej, bo są najcięższe.
Najcenniejsze cząstki gleby zostają wypłukane dalej. Możemy to zauważyć na polach pagórkowatych, gdzie kopuły wzniesień są wyraźnie jaśniejszej barwy niż pola położone poniżej. Próchnica i minerały ilaste zostają wypłukane (bądź wywiane).
Zjawisko to jest podstępne i podwójnie niebezpieczne. Drobne cząstki ilaste i drobiny próchnicy są magazynem składników nawozowych, ich spłukanie z gleby oznacza utratę składników nawozowych. Dodatkowo niszczona jest struktura gleby. Często straty są nieodwracalne, o ile próchnica może się jeszcze odtworzyć, o tyle cząstki ilaste są tracone bezpowrotnie. W Polsce, z racji silnego urzeźbienia lub pokrywy glebowej podatnej na zmywanie, około 28% gruntów rolnych i leśnych jest zagrożone erozją wodną.
W celu ograniczenia procesów erozyjnych stosuje się następujące praktyki:
– okrycie powierzchni gleby okrywą roślinną, szczególnie w okresie jesieni i wiosny;
– poprawę struktury gleby dla gleb ciężkich poprzez rozluźnienie gleb zbitych, rozluźnienie podglebia oraz zwiększenie spoistości i nadanie struktury glebom najlżejszym, mechaniczna uprawa gleby zmniejszająca jej rozpylenie, wapnowanie gleby;
– zastosowanie barier zapobiegających zmywaniu/zwiewaniu gleby, np. stref buforowych wzdłuż cieku – zmniejszają prędkość spływu wód zatrzymując erodowany materiał glebowy;
– wyłączenie z użytkowania stromych zboczy i przeznaczenie ich np. pod trwałe użytki zielone.
Więcej o ochronie gruntów przed erozją tutaj: