Ustawa Prawo Wodne
Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Na jej podstawie z dniem 1 stycznia 2018 r. utworzono Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, które jest centralną instytucją zarządzającą krajową gospodarką wodną, natomiast Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej i 11 regionalnych zarządów gospodarki wodnej stały się jednostkami organizacyjnymi Wód Polskich.
Ustawa wskazuje, że zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokajaniu potrzeb ludności i gospodarki oraz ochronie wód i środowiska związanego z tymi zasobami, w szczególności w zakresie ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub nadmierną eksploatacją. Wśród substancji zanieczyszczających, rozumianych jako substancje mogące spowodować zanieczyszczenie, ustawa wyróżnia m.in. substancje, które przyczyniają się do eutrofizacji rozumianej jako wzbogacanie wód biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Zgodnie z art. 102 ustawy produkcję rolną, w tym jej działy specjalne, oraz działalność w ramach której są przechowywane odchody zwierzęce lub stosowane nawozy, prowadzi się w sposób zapobiegający zanieczyszczaniu wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych i ograniczający takie zanieczyszczenie.
Ustawa Prawo wodne z 18 lipca 2001 r. była jednym z aktów prawnych, poprzez który nastąpiła transpozycja dyrektywy azotanowej (Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego) do prawa krajowego. Ustawa ta dawała ramy prawne dla realizacji wymogów dyrektywy azotanowej w Polsce w latach 2004-2017 r. Zgodnie z przepisy obowiązującej wówczas ustawy należało m.in. sporządzić wykaz wód zanieczyszczonych lub zagrożonych zanieczyszczeniem (tzw. wód wrażliwych), ustanowić wykaz obszarów szczególnie narażonych (OSN) na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz przygotować i wdrożyć Programy działań dla wyznaczonych obszarów. Uchwalona w dniu 20 lipca 2017 r. ustawa – Prawo wodne w art. 102- 112 dokonała zmiany sposobu realizacji dyrektywy 91/676/EWG w Polsce, polegającej na ustanowieniu i wdrożeniu Programu działań na terenie całego kraju, bez konieczności wyznaczania OSN. Jako właściwego do opracowania projektu Programu działań dla obszaru całego kraju, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne wskazała ministra do spraw gospodarski wodnej. Ustawa wymaga również, aby tryb opracowania Programu działań zapewniał możliwość udziału społeczeństwa zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 ze zm.). Program działań, w drodze rozporządzenia, przyjmuje Rada Ministrów. Co 4 lata będzie on podlegał przeglądowi oraz ewentualnej aktualizacji.
Ustawa zobowiązuje ministra właściwego do spraw rolnictwa, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarski wodnej oraz po uzyskaniu opinii ministra właściwego do spraw rybołówstwa, do opracowania i zamieszczenia na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej urzędu zapewniającego obsługę ministra, zbioru zaleceń dobrej praktyki rolniczej do dobrowolnego stosowania.
Jako właściwego w zakresie kontroli stosowania wymogów Programu działań ustawodawca wskazał organ Inspekcji Ochrony Środowiska – wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOŚ).
Na podstawie wyników przeprowadzonej kontroli, w zależności od zakresu i stopnia naruszenia, wojewódzki inspektor ochrony środowiska został uprawniony do wydania z urzędu decyzji, w której może nakazać usunięcie w określonym terminie stwierdzonych nieprawidłowości lub ustalić obowiązek uiszczenia opłaty. Decyzje wydane przez WIOŚ podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Ustawa określa maksymalne wysokości opłat:
– 2000 zł za stosowanie nawozów niezgodnie z wymogami Programu działań,
– 3000 zł za przechowywanie odchodów zwierzęcych niezgodnie z wymogami Programu działań,
– 500 zł za prowadzenie dokumentacji realizacji Programu działań niezgodnie z jego wymogami albo za jej brak,
– 500 zł za brak planu nawożenia azotem, jeżeli jest wymagany zgodnie z wymogami Programu działań.
Stawki opłat podlegają co roku zmianie, a ich wysokość uzależniona jest od średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych za rok poprzedni. Minister do spraw gospodarki wodnej corocznie w terminie do 31 października ogłasza wysokość opłat w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim.
Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne zobowiązała również ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej do dokonywania oceny skuteczności Programu działań oraz sporządzania i przekazywania Komisji Europejskiej sprawozdań z realizacji dyrektywy azotanowej w Polsce.
Ustawa Prawo wodne do pobrania tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001566/U/D20171566Lj.pdf
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”
W dniu 5 czerwca 2018 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”. Rozporządzenie zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw w dniu 12 lipca 2018 r. pod pozycją 1339 i zgodnie z postanowieniami § 2 weszło w życie po upływie 14 dni.
Rozporządzenia stanowi wypełnienie upoważnienia ustawowego z art. 106 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, które nakłada na Radę Ministrów obowiązek przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”, w formie załącznika do rozporządzenia. Natomiast załącznik nr 11 do Programu podaje szczegółowe informacje w zakresie terminu początku obowiązywania poszczególnych regulacji oraz wskazuje podmioty odpowiedzialne za ich realizację.
Wprowadzony ww. rozporządzeniem Program obowiązuje na terenie całego kraju i dotyczy wszystkich rolników i rolniczek.
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przyjęcia Programy działań do pobrania tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001339/O/D20181339.pdf
Szczegółowe informacje o Programie działań tutaj
Ustawa o nawozach i nawożeniu
Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu reguluje m.in. zapobieganie zagrożeniom zdrowia ludzi o zwierząt oraz środowiska, które mogą powstać w wyniku przewozu, przechowywania i stosowania nawozów oraz środków wspomagających uprawę roślin. Stosowanie nawozów nie może zagrażać zdrowiu ludzi lub zwierząt lub środowisku.
Ustawa w art. 20 zabrania stosowania nawozów:
– na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą, pokrytych śniegiem;
– naturalnych w postaci płynnej podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi.
Powyższy zakaz nie dotyczy stosowania nawozów do nawożenia stawów wykorzystywanych do chowu lub hodowli ryb. Natomiast za glebę zamarzniętą nie uznaje się gleby, która rozmarza co najmniej powierzchniowo w ciągu dnia.
Zgodnie z ustawą o nawozach i nawożeniu Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza (KSChR) oraz podlegające jej okręgowe stacje mają za zadanie m.in. tworzenie i prowadzenie bazy danych dotyczących zasobności gleb w azot i fosfor oraz zanieczyszczenia azotanami wód w profilu glebowym do 90 cm od powierzchni gruntu. Okręgowe stacje odpowiedzialne są za wydanie opinii o planie nawożenia oraz o planie nawożenia azotem, za którą pobierają stosowną opłatę. Ponadto wśród zadań okręgowych stacji związanych z agrochemiczną obsługą rolnictwa należy wymienić:
– wykonywanie analiz gleb, roślin, płodów rolnych i leśnych;
– doradztwo w sprawach nawożenia;
– wykonywanie badań jakości nawozów i środków wspomagających uprawę roślin;
– wykonywanie ekspertyz i wydawanie opinii o zasobności gleb, składzie chemicznym roślin, nawozów i środków wspomagających uprawę roślin, a także prawidłowym stosowaniu nawozów i środków wspomagających uprawę roślin;
– prowadzenie działalności szkoleniowej i informacyjnej w powyższym zakresie.
Ustawa o nawozach i nawożeniu wskazuje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, jako organ odpowiedzialny za przeprowadzenie kontroli przestrzegania przepisów dotyczących składowania i przechowywania nawozów.
Przepisy ustawy nie naruszają przepisów Prawa Wodnego w zakresie ograniczania i zapobiegania zanieczyszczaniu wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych.
Ustawa o nawozach i nawożeniu do pobrania tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20071471033
Ustawa o jednostkach doradztwa rolniczego
Zgodnie z ustawą jednostkami doradztwa rolniczego jest Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie oraz 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego. Zadaniem Centrum Doradztwa i ośrodków wojewódzkich jest prowadzenie doradztwa rolniczego obejmującego działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.
Ośrodki wojewódzkie w ramach zadań z zakresu doradztwa rolniczego prowadzą szkolenia dla rolników m.in. w zakresie zaleceń zawartych w zbiorze zaleceń dobrej praktyki rolniczej, czy też współdziałają w realizacji zadań wynikających z programów rolno-środowiskowych oraz programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.
Ustawa o jednostkach doradztwa rolniczego do pobrania tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001149/U/D20171149Lj.pdf
Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska
Inspekcja Ochrony Środowiska jest powołana do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania i oceny stanu środowiska. Organami Inspekcji jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz wojewódzcy inspektorzy.
W celu zapewnienia wiarygodnych informacji o stanie środowiska na mocy ustawy został utworzony państwowy monitoring środowiska (PMŚ), który stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o stanie środowiska.
W państwowym monitoringu środowiska są gromadzone, uzyskane na podstawie badań monitoringowych, dane i informacje o stanie elementów przyrodniczych w zakresie:
– powietrza;
– wód podziemnych i wód powierzchniowych wraz z osadami dennymi, wód przejściowych, a także wód morza terytorialnego, wód wyłącznej strefy ekonomicznej Rzeczypospolitej Polskiej i wód przybrzeżnych, w tym dna i skały macierzystej znajdujących się na obszarze tych wód;
– gleby i ziemi;
– klimatu akustycznego;
– promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych;
– elementów różnorodności biologicznej, w tym lasów, siedlisk przyrodniczych i gatunków.
W ramach PMŚ przeprowadzane jest badanie i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku, które stanowi realizację zobowiązań wynikających z Konwencji Helsińskiej, a także z uregulowań prawnych wynikających z przystąpienia do Unii Europejskiej (Ramowa Dyrektywa Wodna, Ramowa Dyrektywa ws. Strategii Morskiej. Monitoring strefy głębokowodnej i uzupełniający (wobec monitoringu jakości wód powierzchniowych) program badań strefy przybrzeżnej, zatok i zalewów, obejmuje badanie warunków fizyko-chemicznych i obserwacje parametrów biologicznych środowiska morskiego oraz poziom substancji szkodliwych w wodzie i organizmach morskich. Do ocenianych parametrów fizyko-chemicznych należy temperatura, zasolenie, stężenie tlenu, widoczność krążka Secchiego, zawartość substancji biogennych, metali ciężkich i trwałych związków organicznych. Na podstawie uzyskiwanych danych corocznie dokonywana jest ocena środowiska morskiego polskich obszarów morskich w odniesieniu do wód przejściowych i przybrzeżnych oraz morza otwartego.
Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska do pobrania tutaj:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19910770335
Raporty o stanie środowiska morskiego dostępne są tutaj: http://www.gios.gov.pl/pl/stan-srodowiska/monitoring-wod